"Gençliğin Yerel Yönetim Vizyonu Araştırması: Beşiktaş Örneği"

YÖNETİCİ ÖZETİ

Meltem Oktay

Bu araştırma 31 Mart 2019 Yerel Seçimleri öncesinde 18-25 yaş aralığındaki gençlerin Beşiktaş ilçesi örneğinden hareketle yerel yönetime ilişkin algılarını, yerel yönetimden beklentilerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma Beşiktaş ilçesinde çalışan, ikamet eden, eğitim gören gençler ile gerçekleştirilmiştir. Ardından anket katılımcıları arasından seçilen farklı profillerden oluşan bir örneklem ile odak grup görüşmesi gerçekleştirilerek gençlerin belediye konusundaki görüşleri daha derinlemesine irdelenmeye çalışılmıştır.

Yapılan anket sonuçlarına göre katılımcıların büyük oranı ailesinden destek alarak yaşamlarını sürdürmekte ve ortalama 6-7 yıllık bir süredir İstanbul’da yaşamayı deneyimleme imkânı bulmaktadırlar. Beşiktaş gençler tarafından bir yerleşim yerinden ziyade “aktarma noktası, gezi ve eğlence merkezi” olarak görülmektedir. Beşiktaş’ın gençler tarafından bu şekilde algılanmasının sebebi çoğunlukla ilçenin öğrencilere sunduğu olanaklar olarak belirtilmiştir. Eski konut dokusuna sahip tarihi bir yerleşim bölgesi olması ve birçok devlet veya vakıf üniversitesinin ilçe içerisinde yer alması nedeniyle mevcut ticaret, donatı vb. hizmet sunumları gençlere yönelik bir biçime dönüşmektedir. Üçüncü nesil kafeler, eğlence mekanları, konser alanları Beşiktaş ilçesinin merkezinde yer almakta ve yoğun bir biçimde kullanılmaktadır. Bahsedilen bu olanaklar Beşiktaş için bir öğrenci merkezi imajı çizse de yapılan odak grup görüşmesi tartışmalara dayanarak aslında gençlerin beklentilerinin bunlar olmadığı saptanmıştır. Gençler,Beşiktaş’ın kent imajının ‘Kültür ve Sanat Merkezi’ üzerine oluşturulmasını ve mevcut halde özelleştirilmiş sosyal olanakların -özellikle de eğitimine devam eden gençler için- daha erişilebilir hale getirilmesini talep etmektedirler.Yükseköğretim birimlerinin yetersiz kaldığı kamusal çalışma alanları, kütüphaneler gibi eğitime yönelik konularda Beşiktaş’ın önemli ihtiyaçlarının bulunduğu da odak grubu tartışmalarından anlaşılmaktadır. Gençlerin kamusal çalışma alanlarının eksikliği nedeniyle üçüncü nesil kafelerde çalışma ortamı yaratmaya çalıştıkları da görülmektedir. Aynı şekilde gençlerin boş zamanlarını değerlendirmek için tercih ettikleri kamusal alanlar söz konusu olduğunda kıyı şeridi, park vb. alanların aktif olarak kullanılamadığı belirtilmiştir. Örnek olarak Beşiktaş sahilinde Kadıköy vapur iskelesinin olduğu alanın yaya erişimine kapatılması ve güvenlik ekiplerinin bu alanda konumlanması erişilebilirliği engelleyici bir etki yarattığı ortaya konulmuştur. Beşiktaş’a erişim konusunda ise gençler yoğun olarak toplu taşıma araçlarını kullandıklarını ve araç trafiğinde park halindeki araçların kaldırımları işgal etmesinden büyük rahatsızlık duyduklarını belirtmişlerdir. Bunun devamında odak grup görüşmesinde dile getirilen önerilerden biri ana yaya akslarından biri olan Ihlamurdere Caddesi’nin yayalaştırılması olmuştur. Odak grup görüşmesinde gençler, metro çalışmaları tamamlandıktan sonra bu yolla Beşiktaş’a gelecek olan insan yoğunluğundaki olası artıştan ziyade, insanlarının Beşiktaş’a özel araçla gelmelerinin kentin sosyal yaşamı için tehlike teşkil ettiğini düşünmektedirler. Bu nedenle öncelikli olarak Beşiktaş’a araçla gelişin kısıtlanması gerektiğini ifade etmişlerdir.

Araştırmada ön plana çıkan bir diğer önemli konu ise yurttaşların yerel yönetime katılımı, karar mekanizmalarına erişim ve şeffaflık meselesidir. 3/7/2005 tarih ve 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 76’ncı maddesi kapsamında Türkiye’de her ilçede kurulan kent konseylerinin amacı “kent yaşamında; kent vizyonunun ve hemşerilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmek” olarak tanımlanır. Bu yasa kapsamında oluşturulmuş olan Beşiktaş Kent Konseyi ve alt çalışma gruplarının çalışmalarının anket katılımcılarının yalnızca %8,6’sı tarafından biliniyor olması önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Beşiktaş’ın merkezinde gençlere yönelik hizmet veren bir gençlik merkezinin olmayışı, iletişim ve teknoloji imkanlarının son derece geliştiği bir ortamda Beşiktaş Kent Konseyi çalışmalarından gençlerin haberdar olmayışı, üzerinde durulması gereken konulardır. Odak grup katılımcılarının uzlaştığı temel nokta, gençlerin şeffaf ve hesap verebilir bir yerel yönetim anlayışı beklentidir. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 13. maddesine göre “hemşerilerin, belediye karar ve hizmetlerine katılıma, belediye faaliyetleri hakkında bilgilenme ve belediye idaresinin yardımlarından yararlanma hakları vardır.” Bu bağlamda bütçeden kültür-sanat politikalarına kadar her alanda daha katılımcı bir belediye modelinin oluşturulması ve kentsel planlamanın bu yolla yeniden yapılması beklenmektedir. Böyle bir modelde mahalle yönetimleri ve halk meclisleri gibi daha küçük ölçekli örgütlenmeler üzerinden yerel yönetime katılım gerçekleştirmenin daha olanaklı olacağı belirtilmektedir.

Ayrıca özellikle odak grup görüşmesinde katılımcılar tarafından ortaya atılan bürokratik yetki karmaşası meselesi de önemli bir konudur. Farklı büyüklükte ve ölçekteki kamusal alanlarda İstanbul Büyükşehir Belediyesi ya da Beşiktaş Belediyesi yetkisine giren alanların ayrıştırılmış olması, prosedürlerin farklı biçimlerde işlemesi gençlerin kamusal alanlarda düzenledikleri aktiviteleri de sınırlandırıcı bir etki yaratmaktadır.

Universus Sosyal Araştırmalar Merkezi’nin yürütmüş olduğu bu küçük ölçekli çalışma, gençlerin nasıl bir yerel yönetim anlayışı istediğine yönelik algısal çerçeveyi oluşturmaktadır. Bu çalışmadan, gençlerin gündelik yaşamlarını sürdürdükleri kentsel mekanlara ilişkin eleştirilerinin ve beklentilerinin olduğu; ancak bu düşüncelerini iletecek ara bir merci bulamamaları sebebiyle kendilerini ifade edemedikleri sonucuna varılmıştır.