Makale | Bir Kültür Sınıflandırması Olarak Popüler Kültür ve Yüksek Kültür İncelemesi, Ebrar Begüm Üstün

Giriş

Bu makale Herbert J. Gans tarafından hazırlanan Popüler Kültür ve Yüksek Kültür adlı tezin müzik sosyolojisi bağlamında yeniden incelemesi olarak hazırlanmıştır. Amerikan toplumu üzerinden yapılan bu çalışmada, birbirinden ayrılmaya çalışılan bu iki kültürün sosyolojik olarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Burada, yüksek kültürün gerçek bir kültür, popüler kültürün ise tehlikeli bir olgu olduğunu savunanlara karşı bir tez geliştirilmiştir ve aslında ikisinin de birer kültür olduğu savunulmuştur (Gans, 2014:11). Bu savunma oluşturulurken iki yargı ile temellendirilmiştir. Bunlardan birincisi, popüler kültürün de iddia edilenin aksine beğeni yargılarından oluştuğu ve kendi içerisinde estetik değerlere dayandığı ve ikinci olarak, herkesin istediği kültürü/kültürleri seçme ve buna/bunlara erişebilme hakkının olduğudur. İlerleyen bölümlerde de değinileceği gibi yazar “tehlikeli” olarak yaftalanan popüler kültürün de incelenmeye değer olduğuna, kendi içinde çeşitli bileşkelerden oluştuğunu savunmuştur ve yüksek kültür-popüler kültür gibi taban tabana zıt yorumlamalardan uzak bir dil kullanmıştır. Hatta kamuların[1] kültürleri seçerken artık sadece bir kültürün değerlerinden, beğenilerinden veya eğilimlerinden yararlanmadığından aksine çeşitli kültürlerden beslendiklerinden de bahsetmektedir. 

Ayrıca Gans, çalışmasının Amerikan temelli bir inceleme olmasından ötürü, Amerika’daki bunalımlı dönemde siyasal, iktisadi, ırk ya da etnik kökenli tartışmaların yanında popüler kültür çalışmalarının görece önemsiz görülmesinden dolayı bu alana karşı akademik bir ilgisizlikten söz etmektedir (Gans, 2014:12). Burada, popüler kültürün toplum için ne kadar önemli olduğunun, kâr amaçlı girişimler yoluyla yaratılan bir olgu mu yoksa yine bu girişimcilerin katkısıyla kâr amacıyla kabul gören bir kısım değerin ve normun sunulduğu temsiller mi olduğuna değinmektedir. Bunun yanı sıra, bu kültürlerin yapısında aktif faillere (bir kültürün kamusu) önem vermektedir. Yani, popüler kültürün direkt yukarıdan gelerek kültürün tüketicilerine benimsetildiği komplosuna katılmayıp, dolaylı yollarla bunun kamular tarafından şekillendirildiğini savunmaktadır (Gans, 2014:13). Bu açıdan baktığımızda, en basit örnekle bir reklamda çoğunlukla insanların isteklerinin veya kabul ettiklerinin onlara televizyon (ya da daha genel ifadeyle kitle medyası) yoluyla sunulmakta olduğunu düşünebiliriz. 

Kitaptaki ana gerilim, yüksek kültür ve popüler kültürün ilişkisine dayanmaktadır. Tehlikeli olarak görülen popüler kültürün ticari kaygılarla oluşturulduğu ve kamusunun görece cahil bir topluluk olduğu iddiası tartışmalı biçimde incelenmektedir (Gans, 2014:13). Üç bölümden oluşan çalışmada, birinci bölüm abartılı söylemlerle savunulan yüksek kültür-popüler kültür ayrımı üzerinde durmaktadır. İkinci bölümde ise, çeşitli beğenilerden ve eğilimlerden oluşan yüksek kültür gibi popüler kültürün de bir beğeni kültürü olduğundan bahsedilmektedir. Amerika gibi çokkültürlü bir toplum içerisinde çeşitli beğeni kültürlerinin var olduğuna ve her birinin farklı standartlarda estetik eğilimlerin ürünü olduklarının savunması yapılmıştır. Bourdieu’nün (1984) oluşturduğu yüksek, orta ve işçi sınıfı ayrımdan ziyade bu bölümde Gans daha genişletilmiş haliyle beş farklı beğeni kültürü oluşturmaktadır. Hatta bu kültürlerin yanı sıra gençlik kültürü, zenci kültürü veya diğer etnik kültürler gibi daha alt kültürlerle beğeni kültürlerini genişletmiştir. Üçüncü bölüm, aslında Gans’ın bu kültür tiplerine ılımlı yaklaşımının göstergesi olarak okunabilir. Çünkü burada geliştirilen varsayım bütün beğeni kültürlerinin eşdeğerde olduğuna dayanmaktadır (Gans, 2014:14). İlerleyen bölümlerde bu savlar ayrıntılarıyla incelenecektir. 

[1] Gans burada kamu kavramıyla, “her zaman olmasa bile çoğunlukla benzer değer taşıyan, kültürün sunduğu seçenekler arasından benzer seçimler yapan insanlar bütünü”nü kastetmektedir.