Marksizm ve Hukuk
Doç. Dr. F. Ceren Akçabay
25 Kasım 2019
Tarih Vakfı
Marksizm gibi hukuk kuramının önemli bir veçhesini burada sizlerle tartışmak çok önemli benim için. Ben aynı zamanda feminist eleştirel yaklaşımının bir mensubu olarak tanımlıyorum aynı zamanda kendimi çünkü hukuk kuramı içerisinde farklı yaklaşımları inceliyoruz ve aslında hukuku anlama çabası olarak düşünebiliriz bunu. Dolayısıyla belli bir perspektifim var hukuka ilişkin. Eleştirel hukuk çalışmaları zaten Marksizmden kökenini almış bir yaklaşım. Dolayısıyla benim için yabancı bir tartışma değil bunlar. Kendi paradigmamı oluşturduğum tartışmalar.
Modern devlet üzerinde modern toplum içerisinde yaşarken modern hukukun kendisiyle yollarımızın kesişmemesi gibi bir durum söz konusu değil. Hiç o kadar şanslı değiliz. Hepimizin bir şekilde hukukla bir ilişkisi var. Hatta aile içerisinde bile hukuk kuralları bize öğretilmeye başlanır. Marksist hukuk yaklaşımı çerçevesinde düşündüğümüzde marksizmin endişeli bir ilişkisi var hukukla. O yüzden enteresan bir başlık “Marksizm ve Hukuk”. Bir anlamda birbirleriyle ilişkilidir. Bu seminerler dizisi içerisinde ekonomiyle, tarihle, toplumla ilgili birçok şey tartışılırken hiçbirinin çok yabancı olduğunu düşünmediniz çünkü Marksizm gerçekten de geniş kuramlardan bir tanesi ve hepsi hakkında söz söyleyen, yaklaşım geliştiren bir “felsefe”ye denk gelir. Ama hukukla olan ilişkisi pek böyle değil. Her ne kadar toplumun bir parçası olarak düşünürsek hukuku, son derece normal olsa da Marx’ın ve hukukun yan yanalığı, bir Marksist hukuk arayışı, bir Marksist hukuk teorisi beklentimiz için Marksizmin gelişimini, kendi kurucularının hayat hikâyelerini bildiğimizde bu iş biraz da karmaşıklaşır. Ve “şizoid bir ilişkdir” der buna Collins. Ben de buna kötü bir ikili diyorum aslında. Birçok teorisyen gibi Marx’ın kendisi de hukuk eğitimi almış biri. Ve dönemin Almanyası’nın önemli hukuk fakültelerinde eğitim almış daha sonra doktorasını felsefe alanında yapmış ve aslında hukuktan kaçmış biri Marx. Neden? Hem babasına yazdığı mektuplarda hem arkadaşlarıyla yazışmalarında görülebilir bu. Marx’ın hukuku zaman zaman gereksiz, zaman zaman doğrudan bir mistifikasyon aracı olarak gören bir yaklaşımı var. Marx’ın temel derdi aslında dünyayı anlamak. Böyle bir arayış içerisindedir. Özellikle yaptığı yazışmaların birkaçında dünyayı anlamak için hiç işe yarar bir alan olmadığını söyler hukukun. Sürekli yazmakta olduğu bir kitaptan bahsediyor. 300 sayfayı geçtiğini bildiğimiz bir kitap bu. Hukuka ilişkin kapsamlı bir çalışma hazırladığını anlatıyor örneğin babasına. Ama sonrasında bir çılgınlık anı veya gerçekten o çalışmanın anlamsızlığını fark ettiği anda birçok başka çalışmasıyla birlikte yok ettiği bir çalışma. Ama tabi bize kalan miras dünyayı anlamaya çalışırken Marksist yaklaşımlarla birlikte, hem hukuku çok iyi bilen hem de aslında yer yer hukuk açıklamalarını bilhassa güncel tartışmalar üzerinden geliştirdiği teorik yapıtlarında fazlasıyla örnekleri içerisinde kullanan ama doğrudan hukuka ilişkin herhangi bir şey söylemeyen, hatta buna gerek duymayan bir bakış. Dolayısıyla bunun içerisinde bir Marksist hukuk kuramı arayışı içerisindeyiz biz. Kolay olduğunu söyleyemem.
Marx’ın bir hukuk kuramı var mıydı?
Marx’ın genel çerçevesini belirlediği düşünce şeması içerisinde hukuka ilişkin bir açıklama getirmek gerek. Biz hukuka bakarak Marx’ın yaptığı gibi dünyayı açıklamaya çalışmıyoruz. Marksizm içinde hukukun yeri; üst yapı içerisindeki devlet, din, ahlak gibi birtakım toplumsal kurumsal yapıların yanı. Dolayısıyla asıl açıklama şeması olan altyapıyla ilişkisi biraz daha çetrefili. Dolaysıyla tabana koyduğumuz zaman her şeyi açıklayan, üretim araçlarını, üretim ilişkilerini, dolayısıyla altyapıdaki ilişkilere benzer bir durum söz konusu değil. Marx belki de ömrü vefa etseydi gireceği bu alana pek de girmedi. Dolayısıyla onun ardından bu tartışmaların devam ettiğini ve Marksist hukuk kuramının inşası için bu konuda uğraşıldığını söylemek mümkün. Bugün artık eleştirel hukuk çalışmaları içerisinde bu yaklaşımın devam ettiğini söylemek doğru oluyor sanırım. Marx’ın bir hukuk kuramı yoksa ve biz Marksizm içerisinde hukuka ilişkin bir açıklama geliştirmeye çalışıyorsak, bunu neden yapıyoruz?
Ders notları UNIVERSUS Akademi Koordinatörü M. Deniz DURDU tarafından alınmış, UNIVERSUS Araştırma Gönüllüsü Şeyma AKCAN tarafından düzenlenmiştir.
İlk yorum yapan siz olun