Çeviri: Fethiye Beşir-İletmiş
Orijinal Metin: https://jacobinmag.com/2020/12/argentina-feminism-abortion-rights-ofelia-fernandez
Feministlerin yıllar süren militan mücadelesinin ardından, Arjantin şimdi kürtaj haklarını yasallaştırmaya hazırlanıyor. Üst meclisin bugün kürtaj yasasını kabul etmesi beklenirken, on dokuz yaşındaki milletvekili ve aktivist Ofelia Fernández’le Arjantin’in Yeşil Dalga aktivizminin dinamizmi ve bundan sonra gelecekler hakkında konuştuk.
Arjantin Solunun yükselen yıldızı Ofelia Fernández, ilk defa 2018’de kamuoyu önüne çıktı. O yıl, Temsilciler Meclisi, sunulan bir kürtaj tasarısını tartışmak için ilk -ama son olmayacak- bileşimini düzenliyordu. Daha on yedi yaşında olan Fernández, on iki yaşından beri öğrenci siyasetinde zaten aktifti ve kongre komitesi önünde yaptığı konuşmada bunu gösterdi: Ülkenin önde gelen doktorlarının, dini liderlerinin, psikologlarının, aktivistlerinin, avukatlarının ve hükümet yetkililerinin yer aldığı bir haftalık bir oturumda, Fernández’in konuşması diğerlerinin kat be kat üstündeydi.
Fernández, adını özgür, güvenli ve yasal kürtaj hakkı için mücadeleyi simgeleyen yeşil fulardan alan yeni bir feminist aktivizm dalgası “Yeşil Dalga”nın içinde harekete geçmişti. Bir yıl sonra, aynı feminist militanlık dalgası, henüz on dokuz yaşında olan Fernández’i Latin Amerika’daki en genç milletvekili yaptı.
Arjantin’de yaklaşık bir yıl boyunca kürtaj tartışması kamuoyu gündeminde en üst sıradaydı: Okullarda, televizyonda, sokak toplantılarında ve neredeyse insanların toplandığı her yerde tartışmalar yapıldı. Kürtaj meselesi etrafında, onunla bağlantılı talepler dönmeye başladı. Halk sağlığı, bedensel özerklik, özgürlük ve kolektif dayanışma konuları tartışmaya dahil edildi. Yüz binlerce genç de ulusal tartışmaya çekildi ve feminist aktivizm yoluyla politikleştirildi.
Fernández 2019’da, şu anda başkan olan Alberto Fernández’in, o zaman ki neoliberal başkan Mauricio Macri’yi mağlup etme uğraşısını destekleyen bir seçim cephesi olan Frente de Todos’a katıldı. Frente başarılı oldu ve saflarında Ofelia gibi feminist figürlerin öne çıkması, Arjantin siyasetinde feminizmin artan itibarını yansıtıyor.
Birkaç gün içinde, kabul edilmesi halinde Arjantin’i kürtajın yasallaştırıldığı birkaç Latin Amerika ülkesinden biri haline getirecek yasa tasarısını Arjantin Senatosu tekrar oylayacak. Fernández, bu defa yasanın geçeceğinden emin.
Jacobin adına Camila Baron ile sohbet eden Fernández, yaklaşan oylamayı ve kürtaj savaşı kazanıldığında feminist hareketin üstesinden gelmesi gereken gelecekteki zorlukları tartışıyor. Feministlerin eşitsizliğe karşı mücadeleyi üstlenme ihtiyacına vurgu yapıyor ve toplumsal hareketlerle yan yana ve tabanına karşı hesap verebilir kalmanın zorluklarını dile getiriyor.
CB
Feminizm, politik gelişiminizde çok önemli bir rol oynadı. Bugünkü hareketi nasıl görüyorsunuz? “Yeşil Dalga” dan iki yıl sonra, güçlü olmaya devam ettiğini düşünüyor musunuz?
OF
Siyasetle ilk tanışmam aslında Arjantin’in feminist dalgasından önce geldi. 2013’te siyasetle ilk ilgilendiğimde, feminizm henüz o kadar da derdim değildi.
Benim neslim için iki önemli siyasi dönüm noktası vardı. İlki, başkanlar Néstor Kirchner ve Cristina Fernández de Kirchner’ın demokratik programıydı. Diğer düzenlemelerin yanı sıra, öğrencilere okul idaresi konularında resmi temsil sağlayan öğrenci konseyi yasasını geçirdiler ve gençleri siyasi katılım ve örgütlenme sürecine çeken bir düzenleme yaparak oy kullanma hakkını on altı yaşa indirdiler. İkinci dönüm noktası ise elbette feminist dalgaydı. Kendi rotamı bu iki eğilimin kesişme noktasında görüyorum.
Feminist hareketin her zamankinden güçlü olduğunu düşünüyorum. Evet, mevcut koşullar göz önüne alındığında bunu geçen yıl öngörmek zor olabilirdi. Gücü özellikle sokaklardaki varlığına ve yıllık Kadın, Lezbiyen, Travesti ve Transseksüellerin Çokuluslu Buluşması, işyerleri, okullar vb. yerlerdeki yüz yüze buluşmalara bağlı bir hareket için.
Ancak hareket güçlü olmaya devam ediyor. Bunun kanıtı da her türlü aksiliğe rağmen kürtaj yasasının geçmesi için hareketin baskı yapmaya devam etme direncinde yatıyor. Tasarı geçtiğimiz günlerde Temsilciler Meclisi’nde kabul edildiğinde, sayıca azdık.
Yasanın Senato’da kabul edilmesinden sonra, bir sonraki mücadaleye bakmamız ve odaklanmamız gereken yeri bulmamız gerekecek. Adaletsizliklerin ortaya çıkarılması açısından her zaman önemli bir rolümüz olacak ancak feministler arasında bir program ve somut öneriler etrafında daha fazla netlik olması gerekiyor.
CB
Ve eğer Arjantin’de kürtaj savaşını kazanırsanız, feminist hareketin bir sonraki mücadelesinin ne olacağını hissediyorsunuz veya umuyorsunuz?
OF
Kürtaj yasallaştığı anda, kürtajın doğru şekilde uygulanmasını güvence altına almak için bir kampanya başlatılmalı. Ve bu aynı zamanda Entegre Cinsel Eğitim müfredatının uygulanması anlamına da geliyor. Eğitim kurumları şu anda bu müfredatı öğretmekten vazgeçebiliyor.
Bence üç temel nokta var. Birincisi, pandemi ve ekonomik kriz bağlamında eşitsizlik seviyelerinin keskin bir şekilde yükseldiği bir yılı kapatıyoruz. Bu nedenle, önümüzdeki dönemde temel ekonomik mücadelelerimizin ne olacağını belirlememiz gerektiğini söyleyebilirim. Mevcut bakım emeğinin çeşitli türlerini “iş” olarak sınıflandıracak bir Ulusal Bakım İşi Sistemi oluşturmak ve desteklemek için çalışmalıyız. Kapanma sırasında, evi idare etme, çocuk bakımı vb. şeylerin bir tam gün aldığını gördük.
Bu emek türü hanenin de ötesine uzanıyor. Devletin iş olarak tanımadığı bir dizi hayati faaliyet var. Bunlar öncelikle mahalle örgütlerinde kadınlar tarafından yürütülen faaliyetler ve topluluk tarafından işletilen mutfakları, gıda bankalarını veya bakıcılığı içeriyor. Toplumsal bakım işi için ekonomik dengeleme sağlayan bir yasa neden yok?
Farklı güvencesizlik türlerini tespit etmeliyiz ve bu taslakla toplumdaki genel servet dağılımını tartışmak anlamına gelecek olan ekonomik faaliyetin tanınması ve onuruna ilişkin temel bir çerçeve çizmeliyiz.
İkinci nokta; feminist bir perspektiften yasal reform uygulamamız gerektiğiyle ilgili. Kadın cinayetleri ve toplumsal cinsiyet şiddeti söz konusu olduğunda, aynı döngünün tekrarlandığını görmek yorucu oluyor: anma, hürmet, kınama eylemleri ve benzeri şeyler var, ancak somut olarak sorumlu kurumlar sorumlu tutulmadıkça meselelerin nasıl iyiye gideceğini görmek zor. Dolayısıyla, eldeki tek araç olan cezadan daha fazlasını içeren bir feminist yasama reformu dalgası görmemiz gerekiyor.
Kadın cinayeti işleyenlerin cezalandırılması gerektiğine inanıyorum ama kadın cinayetinin olmamasını daha çok tercih ederim. Tamamen yasal önlemlerle çözülebileceğini söylemiyorum, ancak onarıcı adalet, bu suçları kınamak için etkin bir kurumsal ortam ve sorumlu bir önleyici kurum yaratma gibi şeyleri uygulamak da çok yararlı olacaktır.
Üçüncü nokta; transseksüellerin haklarını tam bir ciddiyetle ele almak. İşgücü piyasasında bu gruba bakarsanız, skandal rakamlar var. Yüzde doksanının resmî iş piyasasına erişimi yok. Ve daha, uygun konut veya sığınak, tıbbi bakım ve buna benzeri şeylerin eksikliğinden bahsetmedik bile. Her türlü temel insan haklarından neredeyse tamamen yoksunlar.
CB
Arjantin feminist hareketin benzersiz bir yanı olduğunu düşünüyor musunuz?
OF
Dünyanın diğer bölgelerindeki feminist hareketlerle elbette temas hâlindeyim, ancak karşılaştırma için yeterli bilgiye sahip değilim. Arjantin’in feminist hareketiyle ilgili ayırt edici olabilecek bir şey, çok güçlü bir militanlık geleneğine sahip olması. Bu anlamda kesinlikle benzersiziz denilemez ancak somut bir feminist strateji oluşturmaya ve uzun vadeli süreçler geliştirmeye öncelik veriliyor.
Yeşil fuların tüm Latin Amerika için feminist bir sembol hâline gelmesi tesadüf değil. Kürtaj mücadelesini temsil eden fular, Arjantin’deki zengin insan hakları mücadelesi geleneğini temsil eden Plaza de Mayo’nun Annelerinin ve Büyükannelerinin fularından geliyor.
Bu sembolizmin açık bir stratejik amacı var: yukarıdan net bir koordinasyonun olmadığı durumlarda ortak bir talebi koordine etmek. Arjantin feminizmi, sonunda her yere yayılan tartışmaları kışkırtmak açısından öncülük ediyor. Her ne kadar çoğu Feminizmi öncü rolde görse de ben bunu yapmak istemiyorum. Ancak feminist hareket, kendiliğinden büyüme, geniş bir sempati üretme kapasitesine sahip.
CB
Feminizm elbette zengin ve kapsamlı bir gelenek. Kendinize yakın bulduğunuz bir feminist akım var mı?
OF
Bir kategori seçmek zorunda kalsaydım, “popüler feminizm” derdim. Bu, en azından kendimize dediğimiz şey. Popüler feminizm temel olarak pratik yönelimi ile tanımlanır, bu dünyada bir kadın olmak zaten karmaşık iken, fakir bir kadın, fakir bir göçmen kadın, fakir bir trans göçmen kadın olmanın daha da karmaşık olduğunu kabul eder. Bazıları, kendi ayrıcalıklarını sorgulayabilen bir feminizm türünü ima ettiği sürece bir kavram olarak mantıklı olan bu perspektifi “kesişimsellik” olarak adlandırıyor.
Pratik anlamda bu, yukarıdan farklı baskı biçimlerine karşı mücadelede adım adım gelişen bir tür feminist faaliyet anlamına geliyor. Kendi kendine yönetilen kadın merkezleri veya işyerleri veya bahsettiğim halk mutfakları gibi toplumsal bakım işleri şeklinde olabilir.
Yakın zamanda hapse girmiş kadınların işgücüne yeniden katılmasına yardımcı olmayı amaçlayan işçi kooperatifleri veya kadınların uyuşturucu ve bağımlılık sorunlarıyla başa çıkmalarına yardımcı olan siyasi örgütler tarafından yürütülen programlar biçiminde olabilir. Bu tür deneyimler, kadınları erkeklerden farklı şekilde etkiliyor. Liste uzayıp gidiyor.
CB
Feminist hareketin ülke siyasetindeki, özellikle de geleneksel siyasetteki etkisine dair ne söylersiniz?
OF
Bu yıl, devlet memurluğunda transseksüel insanlar için istihdam kotası tespit eden başkanlık kararnamesi gördük. Toplumsal cinsiyet şiddeti mağdurlarına ekonomik yardım sağlayan bir program kabul edildi. Bu yıl, hareketin gündeme getirdiği konularda devletin nasıl yer alabileceğine göstergesi olan birkaç önemli düzenleme geçirildi.
Mesele şu ki, feminizmin kamu gündemine dahil edilmesi çok ani oldu. Kısa bir süre içinde uzun bir yol kat ettiğimize dair bir his var, ama bence çok daha ileri gidecek potansiyeli var. Kesin olan şey, hareket bu kadar dinamik olmasaydı herhangi bir kurumsal değişiklik göremezdik.
Hem geleneksel bir eğilim hem de bir hareket olarak feminizm, daha önce hiç olmayan konuları gündeme getirdi. Örneğin, feminizm bir kitle hareketi haline gelmeden önce gelir dağılımı politikaları vardı. Ancak özellikle feminist ifadelerle belirlenmiş dağıtım politikaları yeni bir fenomendir.
Arjantin’de Kadın, Toplumsal Cinsiyet ve Çeşitlilik Bakanlığı olması, feminist gündem ve hareketin somut bir şekilde tanınmasının bir şeklidir. Belirli bir Bakanlık yerine yönetimin her yerinde feministlerin olmasını tercih ederim. Çeşitli karar alma süreçlerinde masada olmak ve en büyük kararlar başka bir yerde alınırken sadece kendi aramızda tartışmaya kalmak istemiyoruz. Feminist hareketin iktidar salonlarında bir yeri olduğuna göre artık daha ileri gitme zamanı.
CB
2018’de Kongre’deki kürtaj tartışması aşırı muhafazakâr terimlerle çerçevelendiği için eleştirildi. 2020’deki tartışma herhangi bir değişiklik gösterdi mi?
OF
2018’dekiyle aynı haşin duyguların ifade edildiğini duyuyoruz, ancak şimdi daha kötü çünkü konu ikinci kez tartışılıyor ve pek bir şey değişmedi.
İki yıl geçti ve hâlâ yasa dışı kürtaj yapılıyor. Tecavüz vakaları, sağlık nedenleri gibi sınırlı sayıda durum için yasal olan kürtaj vakaları gerektiği gibi yerine getirilmiyor. Bu bir sorun çünkü Arjantin’in gerici kesimleri mevcut mevzuata işaret ediyor ve kürtajın “zaten yasal olduğunu” söylüyor. Bu, kürtaj mevzuatının en asgari düzeyde uygulanmasını sağlayamamanın daha ilerici programı engellediği anlamına geliyor.
Her türlü ilerlemeye karşı harekete geçen güçlü gerici güçler, tartışmanın kapsamını olabildiğince kısıtlamak isteyen gruplar var. Temel hakları reddetmek için böylesine dokunulmaz bir şekilde hareket edebildiklerini görmek moral bozucu.
CB
Gerici siyasetin gençler arasındaki etkisinden endişe duyuyor musunuz?
OF
Evet ve hayır. Arjantin’deki mevcut sağ hareket, gençliğin ilerici siyasete kitlesel katılımına son derece mekanik bir şekilde karşılık vermesi anlamında oldukça “gerici”.
Bu, sağ siyasete çekilen küçük bir grup genç için özellikle geçerli. Genç kuşakta belirli bir ilerici gündem o kadar güçlü bir şekilde yerleşti ki, daha küçük bir grup isyankâr olanın statükoyu korumak olduğunu düşünmeye başladı.
CB
Kuşak siyasetinden bahsetmişken, çevre hareketi daha genç bir kuşağın alameti farikası haline geldi. Tarımsal ürün ve hammadde ihracatına bağımlılığı ile karakterize bir ülke olan Arjantin’de hareketin nasıl gelişebileceğini düşünüyorsunuz?
OF
Çevre hareketi ile ilk ciddi etkileşimim Jóvenes por el Clima (Çevre için Gençlik) adlı, hiç de liberal olmayan, gerçek bir halk tabanına sahip bir çevre örgütüyle oldu.
Daha sonra Arjantin’de çok pratik anlamda çevresel nedenlerle harekete geçen örgütler var: Unión de Trabajadores de la Tierra (Toprak İşçileri Sendikası) ve Movimiento de Trabajadores Excluidos (Dışlanan İşçiler Hareketi), çevresel konuları daha geniş yapısal dönüşüm tartışmalarına bağlayan iki grup.
Bana göre en önemli şey, çevresel adaletsizliklerin mevcut eşitsizlikleri güçlendirdiğini anlamak için toplumsal ve çevresel adalet mücadelesini birbirine bağlamak. Bu iki tarafı birbirine bağlamadan, nüfusun çoğunluğunun yaşadığı düşük kaliteyi görmezden gelirken azınlığın ayrıcalıklarını korumaya devam eden bir çevre politikasını kolayca teşvik edebilirsiniz.
CB
Bir milletvekili olarak işinizde, toplumsal hareketlerle nasıl ittifaklar kuruyorsunuz?
OF
Konumlanmış bilgiye inanıyorum. Daha bilgili olduğum ve ben ve benim gibi insanların deneyimlerine dayanarak politika düşünebildiğim feminizmle, eğitimle ilgili sorular gibi belli alanlar var.
Gündemimin sadece bildiklerimle sınırlı olduğunu söylemek istemiyorum. Demek istediğim, konut sorunları, toplumsal politika ve diğer konularda, bu alanlarda politik olarak aktif olan insanları taşımayı ve yasama çalışmalarımın merkezine koymayı tercih ediyorum. Örneğin, konut konusunu kavradığımı ve hatta bu alanda çalışan gruplara kulak verdiğimi hissedebilirim, ancak daha çok ilk elden kişilerin temsil biçimleriyle ilgileniyorum; en hassas konular yasama gündemine geldiğinde, bundan etkilenen grupların kendi seslerinin olmasını istiyorum. Kilit nokta, yoldaşlarına ve tabanlarına karşı sorumlu olan ve tasarıları hayata geçirirken onların bağlılık ve etkinlik taleplerine karşılık veren kişileri taşımak.
CB
Latin Amerika’daki en genç milletvekili olarak deneyiminiz nedir? Ve bir kadın olarak? Parçasını oluşturduğunuz ittifakın daha muhafazakâr unsurlarıyla çalışmak nasıl bir şey?
OF
Benim kamusal figürümle dışarıda yaşadıklarımdansa içeride olanlar daha zordu. Muhafazakâr bir gündeme sahip kişilerin sürekli kamusal saldırılarına maruz kalan biri olarak bir mağdur görülmek istemiyorum. Yumuşak davranılmaya ihtiyacım yok. Bana karşı gösterilen o kadar çok düşmanlık ve şiddet var ki, bazı yoldaşlar bana karşı babacan bir tavır takındılar. Bununla başa çıkmak da aslında oldukça stresli.
Ayrıca duruşumu ciddiye alan ve açık fikirlilikle tartışabileceğim yoldaşlarım var.
CB
Özellikle hayran olduğunuz bir siyasi figür var mı?
OF
Birkaç tane var ve farklı nedenlerden dolayı. Cristina Fernández de Kirchner, şu anki başkan yardımcısı hayran olduğum biri. Dışlanan İşçiler Hareketi’nden Juan Grabois, Frente de Todos bünyesindeki örgütümün lideri. Papa Francisco’nun yakın arkadaşı olan Grabois, çok fazla farklılığa sahip olduğum ve bazen kafa kafaya gittiğimiz biri. Ancak Grabois önemli politikalara öncülük ediyor ve bugün kamusal tartışmalarda şeffaf figürlerden biri. On iki yaşımdan beri Plaza de Mayo Annesi’nin kurucularından Nora Cortiñas’ı takip ediyorum.
Greta Thunberg’i, bir kuşağın isyanı bayrağını yükselten ve çevre davasına güçlü bir bağlılık düzeyi sağlayan kişi olarak tanımlıyorum.
Alexandria Ocasio-Cortez benim için bir tür sembol. Siyasi temsile daha önce bahsettiğim anlamda yaklaşan, temsili siyaset yapmanın yerleşik yoluna itiraz eden biri. AOC, büyük bir sempati duyduğum biri.
CB
2019 ve 2020 yıllarına yoğun siyasi gösteriler damgasını vurdu. Latin Amerika’da Şili kesinlikle göze çarpan bir vakaydı, ancak ABD’de ve dünya çapında güçlü ırkçılık karşıtı gösteriler yapıldı. Bu hareketler, sol siyasetin geleceği açısından sizin için ne ifade ediyor?
OF
Önümüzdeki yıllarda var olacak siyasi çekişme türlerinin güçlü bir ifadesi olduklarını düşünüyorum. Krizi değişim için bir fırsatı olarak düşünürsek, bence çok gerçek ve zıt iki olasılıktan söz edebiliriz.
Bir yandan, toplumun, yöneticilerin sorunlarımızı çözebilecek en yetenekli kişiler olduğunu, zenginliğin yoğunlaşmasının toplumun bir parçası olduğunu ve yapılacak tek şeyin belirli bir meritokrasi ve ayrıcalık kültürünü kabul etmek olduğunu kabul etme olasılığı var.
Bir diğer olasılık da krizin bizi insanların bu kadar onursuzlukla, bu kadar düşük yaşam standartlarını nasıl yaşayabileceklerini sorgulamaya zorlayabileceğidir. Arjantin’de bunun net ifadelerini buluyoruz: kendi gölleri ve arazileri olan tamamen özelleştirilmiş mahalleler ve yanlarında içme suyu bulunmayan mahalleler.
Bence son protesto dalgası siyasi tahayyül gücünü artırdı: bu sadece toplumu ve yaşamlarımızı yeniden yapılandırabileceğimiz soyut bir rüya değil. Gerçekliğin somut dönüşümlerini gerçekleştirmek için kolektif bir kapasite mevcut.
CB
Arjantin’de pandemi sırasında geçirilen önemli bir önlem neydi? Geçirilmesi gereken ancak geçmeyen bir önlem neydi?
OF
Bu yıl birçok yasa çıkarıldı. Gelecekteki tartışmaların tonunu belirleme açısından en önemlisinin, geçen Kasım ayında kabul edilen büyük servetler üzerindeki vergi olduğunu söyleyebilirim. İstenen birçok şey kaldı ama yasa geçti ve daha fazla mücadeleye zemin hazırlayacak.
CB
Okumaktan gerçekten keyif aldığınız son kitap neydi?
OF
Lucía Cavallero ve Verónica Gago’nun Una lectura feminista de la deuda kitabı. Kısa bir kitap ama feminist bir bakış açısıyla borçla ilgili karmaşık konular hakkında somut terimlerle nasıl düşünüleceğine dair birçok ilginç ipucu sunuyor.
İlk yorum yapan siz olun